Hangi İş Ekipmanlarının Periyodik Kontrolü Yapılmalıdır?

İş yerlerinde güvenli bir çalışma ortamı sağlamak ve üretim süreçlerinin kesintisiz devam etmesi, hem yasal bir zorunluluk hem de işletmelerin temel sorumluluğudur. Bu güvenliğin en önemli halkalarından birini ise iş ekipmanlarının düzenli olarak denetlenmesi oluşturur. Periyodik kontrol, iş ekipmanlarının potansiyel arızalarını ve tehlikelerini önceden tespit ederek, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemede hayati bir rol oynar. Peki, hangi iş ekipmanlarının periyodik muayenesi yapılmalıdır ve bu süreçler neleri kapsar? Bu makalede, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı çerçevesinde denetlenmesi zorunlu olan ekipmanları detaylı bir şekilde ele alacağız.

İş ekipmanlarının düzenli aralıklarla uzman kişiler tarafından incelenmesi süreci olan periyodik muayene, yalnızca bir yasal yükümlülük değil, aynı zamanda üretim verimliliğini artıran, ekipman ömrünü uzatan ve beklenmedik arıza maliyetlerini düşüren proaktif bir yaklaşımdır. Türkiye’de bu kontroller, “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” ile düzenlenmiştir ve bu yönetmelik, işverenlere önemli sorumluluklar yüklemektedir.

 

Periyodik Kontrol Nedir ve Neden Önemlidir?

 

Periyodik kontrol, iş yerinde kullanılan makine, tesisat ve donanımların, yönetmelikte ve ilgili standartlarda belirtilen aralıklarda ve yöntemlerle, yetkili kişiler tarafından yapılan muayene, test ve deney faaliyetleridir. Bu kontrollerin temel amacı, ekipmanların güvenli bir şekilde çalıştığından emin olmak ve zamanla oluşabilecek yıpranma, korozyon, deformasyon gibi kusurları tehlike oluşturmadan önce saptamaktır.

Bu sürecin önemi şu şekilde özetlenebilir:

• İş Kazalarını Önler: Ekipman kaynaklı kazaların büyük bir kısmı, düzenli bakım ve kontrol eksikliğinden kaynaklanır.
• Yasal Uygunluk Sağlar: Mevzuata uygun hareket edilmesini sağlayarak, idari para cezaları ve hukuki yaptırımların önüne geçer.
• Ekipman Ömrünü Uzatır: Erken teşhis edilen sorunlar, küçük onarımlarla giderilebilir ve bu da ekipmanın daha uzun süre verimli çalışmasını sağlar.
• Üretim Sürekliliğini Garanti Eder: Beklenmedik arızaların ve üretim duruşlarının önüne geçerek, iş akışının kesintiye uğramasını engeller.

 

Periyodik Kontrole Tabi Başlıca İş Ekipmanları Grupları

 

Yönetmelik, denetlenmesi gereken iş ekipmanlarını üç ana kategoride toplamaktadır. Her bir kategori, kendi içinde farklı türde birçok makine ve tesisatı barındırır.

 

1. Kaldırma ve İletme Ekipmanları

 

İş yerlerinde yüklerin veya personelin dikey ya da yatay olarak taşınmasında kullanılan bu ekipmanlar, yüksek risk potansiyeli nedeniyle en sıkı denetlenen gruplardan biridir. Bu ekipmanların periyodik muayenesi, standartlarda aksi belirtilmediği sürece yılda en az bir kez yapılmalıdır.

 

Kaldırma ve İletme Grubu Ekipman Listesi

 

• Vinçler: Mobil vinç, kule vinç, gezer köprülü vinç, portal vinç gibi tüm vinç çeşitleri.
• Forkliftler ve İstif Makineleri: Forklift, transpalet, istif makinesi (lift).
• Platformlar: Yükseltilebilen seyyar iş platformları, sütunlu çalışma platformları, asılı erişim donanımları.
• Asansörler: İnsan ve yük asansörleri.
• Caraskallar: Elektrikli ve manuel caraskallar.
• Yapı İskeleleri: Özellikle cephe iskelelerinin periyodik kontrolü 6 ayda bir yapılmalıdır.

Bu ekipmanların kontrolünde statik ve dinamik yük testleri, fren sistemleri, halat ve zincirlerin durumu, kanca ve güvenlik mandalları gibi kritik bileşenler detaylıca incelenir.

 

2. Basınçlı Kap ve Tesisatlar

 

İçerisinde 0,5 bar’dan daha yüksek bir basınçta akışkan (gaz, buhar veya sıvı) bulunduran kaplar ve bunlarla bağlantılı tesisatlar bu gruba girer. Basınçlı kaplarda meydana gelebilecek bir patlama, yıkıcı sonuçlara yol açabileceğinden, bu ekipmanların periyodik kontrolü büyük bir titizlikle yapılmalıdır. Standart bir süre belirtilmemişse, kontroller yılda bir kez gerçekleştirilir.

 

Sık Karşılaşılan Basınçlı Kap ve Tesisatlar

 

• Kazanlar: Buhar kazanları, kalorifer (sıcak su) kazanları, kızgın yağ kazanları.
• Hava Tankları: Kompresör hava tankları.
• Hidrofor ve Genleşme Tankları: Tesisat sistemlerinin önemli parçalarıdır.
• Sanayi Gazı Tankları: LPG tankları, oksijen tankları gibi depolama tankları.
• Otoklavlar: Özellikle sanayi ve sağlık sektöründe kullanılan basınçlı sterilizasyon kapları.

Bu ekipmanların periyodik muayenesi genellikle hidrostatik basınç testi ile yapılır. Ayrıca emniyet ventilleri, manometreler ve diğer güvenlik donanımlarının çalışır durumda olduğu da kontrol edilir.

 

3. Tesisatlar

 

İşletmenin genel işleyişini sağlayan ve genellikle yapıya entegre olan sistemler de periyodik denetime tabidir. Bu tesisatlardaki bir aksaklık, yangın, elektrik çarpması gibi ciddi tehlikelere yol açabilir. Bu gruptaki ekipmanların kontrolleri de genellikle yılda en az bir kez yapılmalıdır.

 

H3: Kontrolü Zorunlu Tesisat Türleri

 

• Elektrik Tesisatı ve Topraklama Tesisatı: İşletmedeki tüm elektrik altyapısının ve topraklama sistemlerinin uygunluğunun ölçülmesi ve denetlenmesi.
• Paratoner (Yıldırımsavar) Tesisatı: Yapıyı yıldırımın zararlı etkilerinden koruma görevini yerine getirip getirmediği kontrol edilir.
• Yangın Tesisatı: Yangın söndürme sistemleri, sprinkler, yangın dolapları, hortumlar ve motopompların çalışır durumda olup olmadığı test edilir.
• Havalandırma ve Klima Tesisatları: Özellikle kapalı alanlarda hava kalitesini sağlayan ve potansiyel olarak kirletici unsurları uzaklaştıran bu sistemlerin etkinliği denetlenir.

 

Periyodik Kontrol Süreci ve Raporlama

 

Periyodik kontrol, yalnızca yetkilendirilmiş kurumlar bünyesinde çalışan ve ilgili branşlardan mezun (makine mühendisi, elektrik mühendisi, tekniker vb.) uzmanlar tarafından yapılabilir. Kontrolü yapan uzman, incelemeleri sonucunda bir periyodik kontrol raporu düzenler. Bu raporda, ekipmana ait teknik bilgiler, yapılan test ve muayene sonuçları, tespit edilen eksiklikler ve bu eksikliklerin giderilmesi için öneriler yer alır. Raporda “uygundur” veya “eksiklikleri giderildikten sonra kullanılabilir” gibi bir sonuç belirtilir. İşveren, bu raporları iş yerinde saklamak ve denetimlerde ibraz etmekle yükümlüdür.

Bu denetimlerin yasal dayanağı olan “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” hakkında daha fazla bilgiye Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden ulaşabilirsiniz.

Sonuç olarak, iş ekipmanlarının periyodik kontrolü, göz ardı edilmemesi gereken kritik bir süreçtir. Bu kontrolleri düzenli olarak yaptırmak, sadece yasal bir gerekliliği yerine getirmekle kalmaz, aynı zamanda çalışanlarınız için güvenli bir ortam oluşturur, işletmenizin sürdürülebilirliğine ve verimliliğine doğrudan katkı sağlar.

Periyodik Kontrol hizmetlerimiz hakkında bilgi almak için bize ulaşabilirsiniz.