Kompresör ve Hava Tankı Periyodik Kontrolü: Yasal Zorunluluk ve Hayati Önlem

Sanayi ve üretim tesislerinin vazgeçilmez bir parçası olan kompresörler ve bunlara bağlı hava tankları, basınçlı hava üreterek birçok makine ve ekipmanın çalışmasını sağlar. Ancak bu ekipmanların yüksek basınç altında çalışması, potansiyel riskleri de beraberinde getirir. Bu riskleri en aza indirgemek ve iş güvenliğini sağlamak amacıyla kompresör ve hava tankı periyodik kontrolü, hem yasal bir zorunluluk hem de işletmeler için hayati bir önem taşımaktadır. Bu kontrollerin düzenli olarak yaptırılması, olası iş kazalarını önler, üretim devamlılığını güvence altına alır ve yasal yükümlülüklerin eksiksiz bir şekilde yerine getirilmesini sağlar.

 

Kompresör ve Hava Tankı Periyodik Kontrolü Nedir ve Neden Önemlidir?

 

Kompresör ve hava tankı periyodik kontrolü, bu ekipmanların “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” ve ilgili standartlar çerçevesinde, yetkili kişiler tarafından belirli periyotlarla test ve muayene edilmesidir. Bu süreç, ekipmanın güvenli bir şekilde çalışıp çalışmadığını, herhangi bir deformasyon, korozyon, sızıntı veya aşınma olup olmadığını tespit etmeyi amaçlar.

 

İş Güvenliği ve Yasal Sorumluluklar

 

Basınçlı kap statüsünde yer alan hava tankları, gerekli bakımları ve kontrolleri yapılmadığında ciddi tehlikeler arz eder. Yüksek basınç altındaki bir tankta meydana gelebilecek en küçük bir çatlak veya zayıflık, büyük patlamalara ve “bomba etkisi” yaratabilecek kazalara yol açabilir. Bu durum, hem çalışanların can güvenliğini tehlikeye atar hem de işletme için büyük maddi kayıplara neden olur.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre, işverenler iş yerindeki tüm ekipmanların güvenli kullanımını sağlamakla yükümlüdür. Kompresör ve hava tankı periyodik kontrolü yaptırılmadığının denetimlerde tespit edilmesi, idari para cezaları ve hatta iş yerinin faaliyetlerinin durdurulması gibi ciddi yaptırımlarla sonuçlanabilir.

 

Üretim Sürekliliği ve Verimlilik

 

Periyodik kontroller sadece bir güvenlik önlemi değildir, aynı zamanda işletme verimliliği için de kritik bir rol oynar. Kontroller sırasında tespit edilen küçük arızalar veya performans düşüklükleri, büyük arızalara dönüşmeden önce giderilir. Bu proaktif yaklaşım sayesinde:

• Ani ekipman duruşlarının önüne geçilir.
• Üretim kayıpları engellenir.
• Ekipmanın ömrü uzar.
• Enerji verimliliği korunur.
• Büyük onarım maliyetlerinin önüne geçilir.

 

Kompresör ve Hava Tankı Periyodik Kontrolü Nasıl Yapılır?

 

Kompresör ve hava tanklarının fenni muayenesi, alanında uzman ve gerekli yetkinliklere sahip mühendisler, teknikerler veya yüksek teknikerler tarafından gerçekleştirilir. Kontrol süreci temel olarak hazırlık, test ve raporlama aşamalarından oluşur.

 

Kontrol Öncesi Hazırlık Aşaması

 

Testin doğru ve güvenli bir şekilde yapılabilmesi için kontrol öncesinde bazı hazırlıkların yapılması gerekir.

1. Güvenlik Önlemleri: Kompresörün elektrik bağlantısı kesilir ve “Bakım Var” gibi uyarı levhaları asılır.
2. Basıncın Boşaltılması: Hava tankı içindeki tüm basınçlı hava, tahliye vanasından tamamen boşaltılır.
3. Ekipmanların Sökülmesi: Emniyet ventili ve prosestat gibi basınç altında test edilmeyecek ekipmanlar sökülür ve yerleri körlenir.
4. İzolasyon: Tankın hava giriş ve çıkış bağlantıları sistemden ayrılarak kör tapalarla kapatılır.

 

Test ve Muayene Süreci

 

Hazırlıklar tamamlandıktan sonra uzman personel tarafından test ve muayene işlemlerine geçilir. Bu süreçte uygulanan temel yöntemler şunlardır:

• Hidrostatik Test: Bu test, basınçlı kap kontrollerinin temel prensibidir. Hava tankı tamamen su ile doldurulur. Ardından bir test pompası yardımıyla basınç, işletme basıncının 1,5 katına kadar yavaşça yükseltilir. Tank, bu test basıncında en az 30 dakika boyunca bekletilir. Bu süre zarfında basınçta düşme olup olmadığı gözlemlenir ve tank yüzeyinde herhangi bir sızıntı, deformasyon veya terleme olup olmadığı kontrol edilir.
• Gözle Muayene: Tankın iç ve dış yüzeyleri, kaynak dikişleri, bağlantı noktaları korozyon, çatlak, ezilme ve deformasyon gibi kusurlar açısından detaylı bir şekilde incelenir.
• Tahribatsız Muayene (NDT): Gerekli görülen durumlarda, hidrostatik testin yapılamadığı hallerde veya daha detaylı inceleme için ultrasonik kalınlık ölçümü, manyetik parçacık, sıvı penetrant gibi tahribatsız muayene yöntemleri uygulanabilir. Bu yöntemler, malzemenin iç yapısı ve et kalınlığı hakkında kesin bilgiler verir.

 

Kontrol Edilen Kritik Ekipmanlar

 

Periyodik kontrol sadece hava tankı ile sınırlı değildir. Kompresör ve sistemin diğer güvenlik elemanları da incelenir:

 

Periyodik Kontrol ile İlgili Yasal Mevzuat ve Standartlar

 

Kompresör ve hava tankı periyodik kontrolü ile ilgili temel yasal dayanak, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yayımlanan “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”dir. Bu yönetmeliğe göre, basınçlı hava tanklarının yılda en az bir kez periyodik olarak kontrol edilmesi zorunludur.

Kontrollerin gerçekleştirilmesinde dikkate alınan başlıca standartlar şunlardır:

• TS 1203 EN 286-1: Tanklar – Basit – Alev Almayan – Basınçlı – Hava veya Azot Depolamak İçin Tasarlanmış
• TS EN 1012-1: Kompresörler ve Vakum Pompaları – Güvenlik Kuralları
• TS EN 13445-5: Basınçlı Kaplar – Ateşle Temas Etmeyen – Muayene ve Deney

Bu kontroller, yalnızca TS EN ISO 9712 standardına göre eğitim almış ve sertifikalandırılmış uzmanlar tarafından yapılabilir. Kontrol sonrasında, ekipmanın durumu, tespit edilen eksiklikler ve uygunluk durumu hakkında detaylı bir “Periyodik Kontrol Raporu” hazırlanarak işletmeye sunulur.

Daha fazla bilgi için basınçlı kaplar ve tesisatlar hakkındaki yönetmelikleri inceleyebilirsiniz. Ayrıca, işletmenizde bulunan diğer kaldırma ve iletme ekipmanlarının kontrolleri hakkında bilgi almak için ilgili bize ulaşabilirsiniz.